Wymiar sprawiedliwości. Kary dla nieletnich.

Jak już sygnalizowano w poprzednich opracowaniach, nawet nieletni będą odpowiadać za popełnione czyny zabronione. Nikt i nic nie jest ich w stanie przed tym uchronić, gdyż w polskim systemie prawnym panują zasady prymatu samej nieuchronności kary nad jej wysokością. W odniesieniu do nieletnich stosuje się przede wszystkim środki wychowawcze i poprawcze, co nie oznacza, że w przypadku tzw. ciężkich  przestępstw nie będzie konieczne stosowanie surowych represji. Wszystko jest zależne od konkretnego stanu faktycznego.

1. Kary dla nieletnich. Co może grozić za popełnione przestępstwo?
2. Kary dla nieletnich. Dolegliwość poszczególnych sankcji i ich stosowanie
3. Kary dla nieletnich. Procedura w sprawie stosowania kar

Kary dla nieletnich. Co może grozić za popełnione przestępstwo?

Stosowane względem dzieci i młodzieży sankcje za naruszanie prawa są bardzo zróżnicowane. Niektóre bowiem mają w istocie pełnić funkcję prewencyjną i zapobiegać powstawaniu zjawisk kryminogennych u młodych ludzi. Istnieją również takie, które zmierzają do bezpośrednich ingerencji w sferę psychiki, a nawet izolację nieletniego sprawcy przestępstwa. Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich wymienia enumeratywnie następujące rodzaje represji:

• upomnienie
•  zobowiązanie do określonego postępowania, zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego, lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach, lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu, lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia; ustanowienie nadzoru odpowiedzialnego rodziców lub opiekuna;
• ustanowienie nadzoru organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego
•  zastosowanie nadzoru kuratora
•  skierowanie do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją
• zakaz prowadzenia pojazdów
• orzeczenie przepadku rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego
• orzeczenie umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim
• orzeczenie umieszczenia w zakładzie poprawczym
•  zastosowanie innych środków zastrzeżonych w ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosowanie środków przewidzianych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej

O zastosowaniu konkretnej sankcji każdorazowo decyduje sąd. Pod uwagę brany jest wówczas całokształt okoliczności sprawy, ale także charakterystyka osoby sprawcy, jego dotychczasowy sposób życia, a przede wszystkim wcześniejsza karalność.

Kary dla nieletnich. Dolegliwość poszczególnych sankcji i ich stosowanie.

W poprzednich opracowaniach omówiona została tematyka kuratorów, ich kompetencji, a także instytucja zakładu poprawczego, tzw. poprawczaka. Jak wyraźnie wynika z zaprezentowanego katalogu kar dla nieletnich, istnieją dolegliwości o niskim stopniu uciążliwości, jak upomnienie. Jednakże już druga pozycja z ustawy daje sądowi możliwość orzeczenia względem nieletniego sprawcy kary ograniczenia wolności, zwanej w ustawie jako „wykonanie określonych prac”.

Sądy baczą również, że nieletni uczęszczają do szkół, więc często zdarza się, iż takowe obowiązki wyznaczane są na okres wakacyjny, co bez wątpienia stanowi bardzo wysoki rodzaj niedogodności dla sprawcy. Niewiele „lżejszą” karą od tzw. poprawczaka jest umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, w którym sprawca żyje i przebywa przez określony czas i według określonych i panujących tam reguł. Ośrodki wychowawcze i poprawczaki działają na zasadzie niejako zakładów karnych dla nieletnich, a więc znalezienie się w nich nie należy do przyjemności.

Kary dla nieletnich. Procedura w sprawie stosowania kar.

Sąd orzeka o zastosowaniu wymienionych sankcji po przeprowadzeniu postępowania dowodowego. Sprawa może trwać relatywnie długo w zależności od ilości dowodów, które muszą zostać przeprowadzone. Bardziej precyzyjny opis przebiegu rozprawy nieletnich zostanie przedstawiony w kolejnych opracowaniach, ukazując specyfikę i przebieg tegoż postępowania.