Dyrektor kontra przemoc domowa

Przemoc, agresja fizyczna i werbalna, szantaż emocjonalny, wyzwiska i groźby, uniemożliwianie nauki i odpoczynku, utrudnianie dostępu do źródeł nauki, gdyż wszystkie te naganne zachowania bardzo często dotykają dzieci i młodzież na każdym z poziomów edukacji. Niestety, patologiczne postawy coraz częściej pojawiają się nie tylko pośród rówieśników, ale także między rodzicami, a dziećmi, nawet tymi w wieku przedszkolnym! Rażące działania najczęściej odbywają się w ukryciu, tak, by ofiara powyższych czynów nie miała żadnych dowodów. Jedynie nieliczne grono nękanych nastolatków jest w stanie opowiedzieć swoją historię. Pomoc winna przyjść z zaufanego im środowiska, którym bardzo często okazuje się być placówka szkolna.

Ślady znęcania fizycznego jako pierwsi odnajdują koledzy z klasy, szkolna higienistka, czy nauczyciele wychowania fizycznego. Dostrzeżenie agresji emocjonalnej jest z kolei skrajnie niemożliwe. Młodzież niechętnie dzieli się swoimi problemami, zwłaszcza jeżeli są one wywołane przez osoby najbliższe. Czujność i baczne obserwowanie wychowanków nie zawsze pomaga w odkryciu gnębiących, ich kłopotów. Zwłaszcza iż placówki oświatowe nakierowane są na organizację i funkcjonowanie szkoły w aspekcie naukowym.

Zgodnie z art. 7 ustawy Karta Nauczyciela, szkołą kieruje dyrektor, który jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły i przewodniczącym rady pedagogicznej. Sprawuje on też opiekę nad dziećmi i młodzieżą. Dyrektor szkoły jest w szczególności odpowiedzialny za: dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły; realizację zadań zgodnie z uchwałami rady pedagogicznej i rady szkoły, podjętymi w ramach ich kompetencji stanowiących, oraz zarządzeniami organów nadzorujących szkołę; tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów i wychowanków; zapewnienie pomocy nauczycielom w realizacji ich zadań i ich doskonaleniu zawodowym; zapewnienie w miarę możliwości odpowiednich warunków organizacyjnych do realizacji zadań dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych; zapewnienie bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę.

Natomiast w oparciu o treść art. 68 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe,  dyrektor szkoły lub placówki w szczególności: kieruje działalnością szkoły lub placówki oraz reprezentuje ją na zewnątrz; sprawuje nadzór pedagogiczny,  opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne, realizuje uchwały rady szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej, dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły lub placówki zaopiniowanym przez radę szkoły lub placówki i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzystanie, a także może organizować administracyjną, finansową i gospodarczą obsługę szkoły lub placówki. Ponadto, dyrektor szkoły, wykonuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę lub placówkę, wykonuje inne zadania wynikające z przepisów szczególnych, współdziała ze szkołami wyższymi w organizacji praktyk pedagogicznych, stwarza warunki do działania w szkole lub placówce: wolontariuszy, stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności organizacji harcerskich, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły lub placówki,  odpowiada za realizację zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia, współpracuje z pielęgniarką albo higienistką szkolną, lekarzem i lekarzem dentystą, sprawującymi profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą, w tym udostępnia imię, nazwisko i numer PESEL ucznia celem właściwej realizacji tej opieki, a także wdraża odpowiednie środki techniczne i organizacyjne zapewniające zgodność przetwarzania danych osobowych przez szkołę lub placówkę z przepisami o ochronie danych osobowych.

            Szeroko określone kompetencje dyrektora szkoły lub placówki w sposób szczątkowy odnoszą się do zakresu jego działania w odniesieniu do sprawowania opieki nad uczniami poza terenem szkoły. Niemniej jednak, zarówno dyrektor, jak i nauczyciele, podobnie jak każda obywatel zobowiązany jest do reagowania na krzywdę innej osoby, a przede wszystkim informowania organów ścigania o ewentualnym przestępstwie. Jeżeli takowe zachowanie zauważa winien niezwłocznie powiadomić policję, prokuraturę bądź sąd rodzinny, przy czym ustawowo nie określono tak czasu, jak i sposobu podjętych działań. Niemniej, powzięcie wiedzy o przestępstwie na szkodę ucznia stanowi symptom do złożenia zawiadomienia. Biorąc pod uwagę treść art. 304 § 2 k.p.k., zobowiązującego instytucje państwowe i samorządowe do niezwłocznego zawiadomienia organów ścigania o przestępstwie, o którym powzięły wiadomość w związku ze swoją działalnością, można stwierdzić, że na dyrektorze placówki publicznej ciąży szczególny obowiązek reagowania na dostrzeżone nieprawidłowości oraz czyny zabronione. Nadto, kierujący placówką oświaty, obowiązkowo wszelkie naganne postawy wobec swojego ucznia, zgłasza kuratorium oświaty, czyli organowi, który sprawuje bezpośredni nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i placówkami, zgodnie z ustawą z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.). Nadzór pedagogiczny zgodnie z art. 33 ust. 1 i 2 ww. ustawy polega m.in. na udzielaniu pomocy szkołom, placówkom, nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych. Do katalogu kompetencji opiekuńczych niewątpliwie zaliczyć można konieczność dbania przez placówkę szkolną o bezpieczeństwo swoich wychowanków. Równocześnie należy pamiętać, iż prowadzenie szkół publicznych stanowi jedno z obowiązków własnych danej gminy, realizowane na postawie art. 104 ustawy o systemie oświaty. Dlatego też, kierujący placówką w zakresie dbałości o dobro uczniów powinien współpracować odpowiednio wójtem, burmistrzem, czy prezydentem, sygnalizując im zastane problemy.

             Brak wiedzy na temat agresji względem ucznia można uznać za okoliczność, które nie prowadzą do automatycznego stwierdzenia, że dyrektor zaniechał swoich obowiązków. W sytuacji rozpoznania agresji na wychowanku, dyrektor oraz nauczyciel zobowiązani są dbać o jego bezpieczeństwo, także poza szkołą. Złożenie zawiadomienia stanowi pierwszy z dalszych kroków w trosce o dobro ucznia na drodze jego ochrony przed przemocą domową. Każda ze spraw wymaga  indywidualnego podejścia i wnikliwego zbadania problemu.