Praca więźniów
Praca skazanych
Temat pracy skazanych był lakonicznie poruszany w poprzednich opracowaniach. Tutaj jednak postaram się przybliżyć jej specyfikę, a także pewne statystyki dotyczące pracy osób osadzonych.
Formy pracy skazanych
Generalną zasadą, określoną w art. 121 k.k.w., jest zapewnienie skazanemu pracy. Zaczynając „oddolnie” wskazać trzeba, iż każdy skazany może świadczyć pracę nieodpłatnie. Kwestia ta jest uregulowana w art. 123a k.k.w., w którym wskazano, że skazanemu nie przysługuje wynagrodzenie za pracę na rzecz:
– samorządu terytorialnego,
– podmiotów, dla których organy gminy, powiatu czy województwa jest organem założycielskim,
– państwowych lub samorządowych jednostek organizacyjnych,
– spółek prawa handlowego z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa.
Ponadto, na wniosek skazanego dyrektor zakładu karnego może wydać zgodę na zatrudnienie w wymiarze przekraczającym 90 godzin miesięcznie na rzecz wskazanych podmiotów albo organizacji pożytku publicznego. Ktoś mógłby pomyśleć: po co pracować za darmo? Otóż odpowiedź jest prosta: nie każdy skazany otrzyma zgodę na pracę zarobkową, ze względu na charakter i wagę czynu oraz potencjalne zagrożenie dla innych, albo potrzebuje pracy nieodpłatnej, celem zdobycia nagród i wyróżnień.
Podstawową jednak formą pracy jest praca odpłatna. Praca ta odbywa się na zasadach określonych przez ustawy oraz administrację zakładu karnego, aby przede wszystkim zapewnić prawidłowy przebieg kary pozbawienia wolności. Skazany-pracownik świadczy pracę po uprzednim badaniu lekarskim, a także oceny zdolności do pracy i kwalifikacji. Praca może być wykonywana pod nadzorem konwojenta albo też w warunkach w zasadzie wolnościowych. Skazani mogą po uzyskaniu zgody dyrektora zakładu wychodzić do pracy poza mury więzienne na określoną liczbę godzin, przy czym oczywiście muszą po zakończonym dniu pracy powrócić do zakładu karnego. W ten sposób mogą zostać zwyczajnie, legalnie zatrudnianiu, a ich okresy pracy wliczane są do okresów zatrudnienia, od których zależą uprawnienia emerytalne.
Program „Praca dla Więźniów”
W 2016 roku z inicjatywy Ministerstwa Sprawiedliwości powstał tzw. program „Praca dla Więźniów”. Jego głównymi założeniami są budowy na terenach zakładów karnych hal produkcyjnych, rozszerzenie możliwości pracy więźniów na rzecz samorządu terytorialnego, jak również wprowadzeniu ulg dla przedsiębiorców, zamierzających zatrudnić skazanych. Od wdrożenia programu powstało już kilkadziesiąt hal produkcyjnych w całej Polsce, w których zatrudnia się skazanych. Najważniejszym jednak faktem jest, iż przed wejściem w życie programu w skali całego kraju pracę świadczyło ponad 50% więźniów, natomiast w roku 2022 liczba ta wzrosła do około 90% w skali kraju. Oczywiście wartości te wahają się w zależności od źródła tychże informacji, jednakże faktem jest, iż liczba pracujących skazanych po wdrożeniu programu znacząco wzrosła, co zapewne cieszy przeciętnego obywatela i daje poczucie sprawiedliwości społecznej.
