Art. 190a. k.k.[Uporczywe nękanie. Kradzież tożsamości]
§ 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Art. 190. k.k. [Groźba karalna]
§ 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub na szkodę osoby dla niej najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w osobie, do której została skierowana lub której dotyczy, uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U.2022.1138 z poźn.zm.)
Przestępstwo stalkingu.
Tomasz C. jest uczniem II klasy Liceum Ogólnokształcącego X w Krakowie, o profilu humanistycznym. Osiąga bardzo dobre wyniki w nauce, w szczególności z historii, WOSu i j. polskiego. Nieco gorzej radzi sobie z przedmiotami ścisłymi jak matematyka, chemia czy fizyka. Ma dobrą opinię wśród uczniów, jest lubiany i szanowany za swój sposób bycia, charakter i towarzyskość. Od ponad roku jest w związku z Anetą K., uczennicą tej samej szkoły, klasy I na profilu matematyczno-fizycznym. Para bardzo dobrze się dogaduje, spędza ze sobą dużo czasu, zarówno na przerwach szkolnych, jak i po zajęciach. Aneta K. niemal codziennie przebywa w domu Tomasza C. W weekendy najczęściej imprezują wspólnie ze znajomymi. Aneta K. jest bardzo atrakcyjna i wzbudza zainteresowanie wśród innych uczniów, co wielokrotnie stawało się zarzewiem kłótni z partnerem. Tomasz C. jest bowiem bardzo zazdrosny o swoją dziewczynę, chorobliwe chroni ją przed dłuższymi kontaktami z innymi mężczyznami. W dniu 18 września 2021 roku Tomasz C. i Aneta K. wybrali się do dobrego kolegi Dariusza A., który organizował domówkę korzystając z okazji, iż jego rodzice wyjechali na wczasy za granicę. Przybyło wiele osób, nie tylko ze szkoły do której uczęszczali Tomasz C. i Aneta K., także innych, starszych znajomych. Aneta K. spotkała dwie koleżanki, z którymi poprzednio zamieszkiwała na jednym osiedlu, tj. Joannę J. i Katarzynę B. Dziewczyny postanowiły przejść do kuchni po coś do picia, a Tomasz C. z Dariuszem A. wyszli na taras. Rozmawiali dosyć długo o szkole, o kobietach, samochodach i przyszłości. Tomasz C. żalił się koledze, iż obawia się dalszych losów jego związku, gdyż widzi, że atrakcyjność Anety K. przyciąga do niej wielu mężczyzn, a ona niekiedy – jego zdaniem – zdaje się być z tego zadowolona. Dariusz A. przekonywał kolegę, że nie powinien się niczego bać, gdyż Aneta K. to bardzo uczciwa dziewczyna, na pewno będzie mu wierna. Chłopcy skończyli rozmowę, a Tomasz C. udał się do kuchni, gdzie miała przebywać Aneta K. z koleżankami. Jednak w pomieszczeniu znajdowała się tylko Aneta K. z innym chłopakiem. Głośno rozmawiali, śmiali się. Tomasz C., widząc to wpadł we wściekłość, podbiegł do Anety K. i zaczął ją obrażać wulgarnymi słowami. Aneta K. uspokajała partnera, wyjaśniając, że przecież tylko rozmawiała z kolegą, nic poza tym się nie wydarzyło. Tomasz C. znajdował się jednak w stanie tak silnego wzburzenia, że żadne racjonalne argumenty do niego nie docierały. Odepchnął partnerkę i zostawiając ją, odszedł w kierunku swojego domu.
Nazajutrz, jeszcze przed lekcjami Tomasz C, mając klucz od szafki do szatni Anety K., rozpoczął przeszukiwanie jej rzeczy, chcąc znaleźć ewentualne dowody zdrady. W pewnym momencie nadeszła Aneta K. Początkowo nie mogła uwierzyć w to co widzi, po chwili odepchnęła partnera od szafki, a wtedy rozpoczęła się kolejna awantura. Aneta K. miała pretensje do Tomasza C., że jej nie ufa i przeszukuje jej rzeczy. Po chwili zadzwonił dzwonek i para rozeszła się na zajęcia. Po pierwszej lekcji, Tomasz C. wiedział gdzie kolejne zajęcia będzie mieć jego partnerka, dlatego wszedł do klasy, sięgnął do plecaka Anety, wyjął telefon i przeglądał jej sms-y. Niczego szczególnego nie znalazł, więc wrócił do swojej klasy. Po chwili za nim weszła Aneta K., oświadczając, iż od koleżanek dowiedziała się o przeszukiwaniu jej telefonu. Oznajmiła, iż nie widzi przyszłości dla ich związku skoro Tomasz C. ciągle jej nie ufa, ponadto zaczyna się to przeradzać w obłęd polegający na ciągłej kontroli. Aneta K. zaznaczyła, iż zawsze była uczciwa względem niego, a z tamtym chłopakiem na imprezie tylko rozmawiała. Mimo wszystko nie chce już być z Tomaszem C., gdyż nie wytrzymuje psychicznie ciągłych kontroli. Aneta K. oddaliła się od Tomasza C. i skierowała do swojej klasy. Ten jednak nie mógł uwierzyć w to, co się stało. Postanowił już nie walczyć o partnerkę, ale nie da o sobie zapomnieć. Codziennie rano przychodził więc pod dom Anety K., następnie szedł za nią do szkoły. Podobnie czynił po zajęciach, nawet kiedy wychodził wcześniej, zawsze czekał na Anetę K. i szedł za nią pod jej dom w odległości ok. 40 m. Wysyłał jej także kilkadziesiąt sms-ów dziennie z różnych numerów telefonów, o treści m.in. „nie pozwolę ci odejść”, „nadal cię kocham”, „musimy być razem mimo wszystko”. Aneta K. nigdy nie odpisywała, gdyż postanowiła definitywnie zamknąć miniony rozdział w swoim życiu.
W dniu 21 sierpnia 2021 roku Aneta K. udała się wraz z koleżankami na imprezę do klubu W . O tym fakcie dowiedział się Tomasz C. i postanowił również wybrać się w to miejsce. Około godziny 1:30, kiedy Aneta K. pożegnała się z koleżankami i szła w stronę domu, Tomasz C., podobnie jak codziennie po szkole, ruszył w pewnej odległości za Anetą K. Pod bramą jej domu dobiegł do niej, objął ją, a wyznawszy jej miłość, dodał, że nie może bez niej żyć i nie pozwoli jej od siebie odejść. Po tych słowach uciekł. Aneta K. wybuchła płaczem, gdyż bardzo się przestraszyła, ponadto czuła się bezsilna w obliczu zachowania Tomasza C.
W ostatni weekend przed rozpoczęciem roku szkolnego, Dariusz A. ponownie organizował w swoim domu domówkę, na która zaprosił wielu znajomych, w tym Tomasza C. i Anetę K. Tomasz C. zwierzał się Dariuszowi A., że nie może pogodzić się ze stratą partnerki. Dariusz A. wskazał, że bardzo lubi ich oboje i nie chce stawać pomiędzy nimi, lecz poradził koledze, aby ten dał sobie spokój z tą dziewczyną, ponieważ związała się z Arkadiuszem D. Tomasza C. bardzo zdziwiło to, co usłyszał. Postanowił niezwłocznie opuścić imprezę i wrócić do domu. Będąc już w swoim pokoju, rozpoczął wypisywanie sms-ów do Anety K. W treści jednego z nich wskazał, że pożałuje tego co mu zrobiła, również tego, że związała się z innym chłopakiem. Aneta K. po odczytaniu sms-a rozpłakała się. Jej nowy partner, Arkadiusz D. dopytywał o co chodzi, jednak ona bez słowa wyjaśnienia uciekła do łazienki. Sięgnęła do torebki, w której miała dwa opakowania tabletek przeciwbólowych, zażyła wszystkie i popiła wodą z kranu. Po chwili straciła przytomność. Arkadiusz D. zapukał do drzwi, prosząc, by mu otworzyła, jednak nie reagowała na jego wezwania. Arkadiusz D. był coraz bardziej zdenerwowany, uderzał pięściami w drzwi. Aneta K. nadal nie odpowiadała. Postanowił więc zawołać dwóch kolegów, aby wyważyć drzwi. Po dokonaniu tego, Arkadiusz D. wpadł do łazienki i na widok nieprzytomnej partnerki niezwłocznie zadzwonił po pogotowie. W szpitalu Aneta K. przeszła zabieg płukania żołądka, wykonano jej szereg badań kontrolnych, po czym zalecono przynajmniej tygodniowy pobyt w szpitalu celem monitorowania jej parametrów życiowych i sprawdzenia ewentualnych uszkodzeń narządów wewnętrznych. Do szpitala przyjechali także rodzice Anety K. Po rozmowach z lekarzami poprosili personel o wydanie im jej telefonu komórkowego córki. Zamierzali sprawdzić wiadomości sms, wiedząc, że od dłuższego czasu Tomasz C. ją nęka. Salowy wydał im telefon, w którym znaleźli wiadomości od Tomasza C. Ojciec Anety K. oznajmił żonie, że nie może tego tak zostawić.
Czy zachowanie Tomasza C. jest karalne? Jeśli tak, znajdź w kodeksie karnym odpowiednią kwalifikację prawną tego czynu.
Zachowanie Tomasza C. podpada pod art. 190a k.k., a więc przestępstwo stalkingu – uporczywego nękania. Również sms-y, w których Tomasz C. groził Anecie K., że pożałuje tego co zrobiła, mogą podpadać pod art. 190 § 1 k.k., a więc groźbę karalną.
Co może grozić Tomaszowi C. za powyższy czyn?
Podstawowy typ przestępstwa stalkingu, a więc początkowe zachowania Tomasza C, jak naruszanie prywatności Anety K. przez sprawdzanie jej telefonu, wysyłanie dziesiątek sms-ów oraz śledzenie jej, jest zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności. Należy pamiętać o tym, iż przyjęcie stalkingu jest możliwe – w odniesieniu do nękania w przypadku, gdy działanie to powoduje powstanie u pokrzywdzonego poczucia zagrożenia. W przedmiotowym kazusie mamy do czynienia z tzw. kwalifikowanym typem stalkingu określonym w art. 190a § 3 k.k., a więc takim, którego skutkiem jest targnięcie się osoby pokrzywdzonej na własne życie. Zachowanie Anety K. polegające na zażyciu tabletek może być w sposób oczywisty traktowane jako próba samobójcza, będąca wynikiem uporczywego działania Tomasza C. Łącząc targnięcie się na własne życie przez Anetę K. z zachowaniem Tomasza C., wchodzimy w najpoważniejszy typ stalkingu, a więc w tzw. uporczywe nękanie, które doprowadziło do próby samobójczej. Za tego typu zachowanie grozi od roku do nawet 10 lat pozbawienia wolności.
Za groźbę karalną, jeżeli wzbudziła ona w Anecie K. poczucie strachu, Tomaszowi C. grozi grzywna, ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności do lat 2.
Co należy zrobić, aby wszcząć postępowanie karne o powyższy czyn w sytuacji, gdy Aneta K. ma 16 lat?
W kazusie przyjęto, iż Aneta K. jest uczennicą klasy I liceum. W związku z likwidacją gimnazjów po ukończeniu 8 klasy szkoły podstawowej, uczeń przechodzi do liceum w wieku 15 lat. Osoba taka, w świetle przepisów prawa cywilnego ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Pełną zaś zdolność ma osoba pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona. Przestępstwo stalkingu jest ścigane na wniosek, co oznacza, iż organy ścigania nie podejmują działań samodzielnie, ponieważ do wszczęcia i prowadzenia postępowania konieczne jest złożenie przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie. Zawiadomienie o przestępstwie mogłoby zostać złożone przez Anetę K., jednak już wniosek o ściganie może zostać złożony wyłącznie przez osobę o pełnej zdolności do czynności prawnych. W takiej sytuacji, wniosek o ściganie składają przedstawiciele ustawowi pokrzywdzonej Anety K., a więc jej rodzice i dopiero wtedy procedura postępowania przygotowawczego zostaje uruchomiona. Podobna sytuacja zachodzi w odniesieniu do przestępstwa groźby karalnej, które również ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego.