Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich
Dotychczas, tj. do dnia 1 września 2022 roku, kwestie dotyczące zasad postępowania w przypadku dostrzeżenia inkryminowanego zachowania nieletniego, regulować będzie ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Po tej dacie, zacznie obowiązywać ustawa z dnia 9 czerwca 2022 roku o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, która zastąpi dotychczasowe unormowania. Nowe przepisy swoje zastosowanie odnajdują także w odniesieniu praw i obowiązków nieletnich, wobec których do dnia wejścia w życie ustawy orzeczono środki wychowawcze albo środek poprawczy.
Jakie zmiany przyniosły przepisy ustawa z dnia 9 czerwca 2022 roku o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich?
Zanim przejdziemy do omówienia zasadniczych zmian, należy nadmienić, iż uprzednie rozwiązania nie straciły na aktualności. Celem nowej ustawy jest jedynie podkreślenie i usystematyzowanie przepisów. Jeżeli chodzi o pewnego rodzaju novum to odnajdziemy je już w początkowych artykułach. Przepis art. 1 ust. 1 pkt 1 nowej ustawy, określa dolny próg wieku osoby, wobec której może zostać wszczęte postępowanie w sprawie o demoralizację, tj. ukończenie 10 lat. W przypadku poprzedniej ustawy z 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich nie określono dolnej granicy takiego wieku. Równocześnie, ustawodawca zmienił także górną granica wieku przebywania w zakładzie poprawczym. Obecnie pozostają w nim osoby najwyżej do 21 roku życia, bez względu na popełniony czyn karalny i wyniki resocjalizacji. Ustawa z 2022 roku wprowadza możliwość wydłużenia pobytu w zakładzie na czas określony, maksymalnie – o trzy lata, jeśli dotychczasowa resocjalizacja nie przyniosła skutku, tj. do 24 roku włącznie.
Ustawa zmienia także definicję czynu karalnego poprzez objęcie nią wszystkich wykroczeń i wykroczeń skarbowych, a nie jak to było do tej pory – jedynie dwunastu najpoważniejszych wykroczeń. Ponadto, ustawa z 9 czerwca 2022 roku, wprowadza nowy środek wychowawczy o charakterze izolacyjnym, czyli możliwość umieszczenia nieletniego w okręgowym ośrodku wychowawczym, jeżeli dopuścił się czynu karalnego wyczerpującego znamiona przestępstwa lub wykroczenia, gdy przemawia za tym stopień demoralizacji nieletniego, rodzaj czynu, gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji nieletniego. Statuując nowe przepisy i rozmyślając nad ich funkcjonalnością w obecnej rzeczywistości, do ustawy z czerwca 2022 roku, dokoptowano możliwość udzielenia pomocy w wykonywaniu pieczy albo uczestniczeniu w sprawowaniu bieżącej pieczy nad dzieckiem nieletnim, które urodziły dziecko w trakcie wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych, orzeczonych na podstawie ustawy. Nieletniej matce umieszczonej w okręgowym ośrodku wychowawczym, zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich organizuje się w wyznaczonych ośrodkach, zakładach lub schroniskach domy dla matki i dziecka. W młodzieżowym ośrodku wychowawczym można organizować w wyznaczonych ośrodkach domy dla matki i dziecka. Domy dla matki i dziecka organizuje się jako grupy wychowawcze. W domach dla matki i dziecka dziecko może przebywać do ukończenia 3 lat, chyba że dobro dziecka i względy wychowawcze lub zdrowotne za tym nie przemawiają.
Kluczowym i nieznanym ustawie z 1982 roku rozstrzygnięciem pozostaje możliwość zastosowania względem nieletniego umieszczonego w okręgowym ośrodku wychowawczym, zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich, podczas konwojowania, prewencyjnego użycia kajdanek zakładanych na ręce, w przypadku gdy istnieje uzasadnione prawdopodobieństwo podjęcia próby ucieczki lub wystąpienia objawów agresji lub autoagresji.
