Telefon
505996878
Email
kontakt@akademiaprawa.com

Prokurator – atakujący prawnik

Zapewne wielu z nas wie, kim jest prokurator. To bez wątpienia jeden z bardziej znanych przez społeczeństwo prawników. Jako organ ścigania prokurator kojarzony jest przede wszystkim z postępowaniami karnymi, co jednak nie do końca odzwierciedla jego kompetencje. Te bowiem sięgają znacznie szerzej. Czym więc zajmuje się prokurator? Choć z uwagi na swoją rolę w śledztwie i dochodzeniu prokurator jest nazwany „prawnikiem atakującym”, to w wielu sytuacjach (nawet w sprawach karnych) jest organem, który udziela obywatelom pomocy w sposób bezpośredni i znaczący. Podstawowe obowiązki prokuratora sugerują jednak, aby zastanowić się kilka razy przed podjęciem błędnych decyzji, które mogłyby doprowadzić sprawcę do bezpośredniej z nim konfrontacji.

  1. Czym zajmuje się prokurator? Zadania prokuratora
  2. Czy prokurator może uchylić tymczasowe aresztowanie?
  3. Podstawa prawna działalności prokuratury
  4. Struktura organizacyjna prokuratury
  5. Jak zostać prokuratorem?
  6. Ile zarabia prokurator?

Czym zajmuje się prokurator? Zadania prokuratora.

Ogólne zadania prokuratury, a tym samym zaś prokuratorów określa art. 2 w/w ustawy, który w dosyć lakoniczny sposób stanowi, iż: „Prokuratura wykonuje zadania w zakresie ścigania przestępstw oraz stoi na straży praworządności”. O ile jako dość jasne i precyzyjne jawi się stwierdzenie dotyczące ścigania przestępstw, o tyle stanie na straży praworządności jest pojęciem dalece nieostrym. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na fakt, iż przesłanka „stania na straży praworządności” pozwala prokuratorom na ingerencję w szereg innych postępowań poza prawem karnym.

Co zatem może prokuratur? W treści art. 3 ustawy Prawo o prokuraturze wyszczególniono zadania takie jak:

  • prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami
  • wytaczanie powództw w sprawach cywilnych, oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli
  • podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia, oraz w innych postępowaniach przewidzianych przez ustawę
  • sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu, oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności
  • prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości, oraz jej zwalczania i zapobiegania, oraz współpracę z podmiotami, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w zakresie prowadzenia badań dotyczących problematyki przestępczości, jej zwalczania i zapobiegania oraz kontroli
  • gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie w systemach informatycznych danych, w tym danych osobowych, pochodzących z prowadzonych lub nadzorowanych na podstawie ustawy postępowań oraz z udziału w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia lub innych postępowaniach przewidzianych przez ustawę, przekazywanie danych i wyników analiz właściwym organom, w tym organom innego państwa, jeżeli przewiduje to ustawa lub umowa międzynarodowa ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską
  • zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji
  • koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, lub przestępstw skarbowych, prowadzonej przez inne organy państwowe
  • współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa
  • współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych
  • współpraca i udział w działaniach podejmowanych przez organizacje międzynarodowe lub ponadnarodowe oraz zespoły międzynarodowe, działające na podstawie umów międzynarodowych, w tym umów konstytuujących organizacje międzynarodowe, ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską
  • opiniowanie projektów aktów normatywnych
  •  współpraca z organizacjami zrzeszającymi prokuratorów lub pracowników prokuratury, w tym współfinansowanie wspólnych projektów badawczych lub szkoleniowych
  • podejmowanie innych czynności określonych w ustawach

Szeroki wachlarz kompetencji prokuratora rozciąga się, jak już sygnalizowano powyżej na inne gałęzie prawa, nie zaś tylko na prawo karne. Jako przykład innych czynności, do których uprawniony jest prokurator, można wskazać możliwość złożenia przez niego wniosku o ubezwłasnowolnienie danej osoby, jeżeli zachodzi taka konieczność. Co ciekawe, wniosek taki może również złożyć omawiany w poprzednich opracowaniach Rzecznik Praw Dziecka.

Czy prokurator może uchylić tymczasowe aresztowanie?

Ze względu na izolacyjny charakter tymczasowe aresztowanie jest najbardziej dotkliwym dla podejrzanego środkiem zapobiegawczym. Pozostałe środki zapobiegawcze odbywają się bez konieczności osadzenia podejrzanego w areszcie. Uznając szczególną wagę stosowania tymczasowego aresztowania przepisy prawa, jak i orzecznictwo sądów polskich i europejskich, decyzję o jego orzeczeniu pozostawiają sądowi. Prokurator nie jest uprawniony do podjęcia rozstrzygnięcia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania. Pozostaje to w wyłącznej kompetencji właściwego sądu rejonowego, który orzeka na wniosek prokuratora. W przypadku pozostałych środków zapobiegawczych ustawodawca pozostawił prokuratorowi możliwość rozstrzygnięć autonomicznych.

Inaczej sytuacja przedstawia się w odniesieniu do uchylenia tymczasowego aresztowania. Mimo zastosowania go przez sąd prokurator może wydać postanowienie o jego uchyleniu lub zmianie na inny, łagodniejszy środek zapobiegawczy. Dzieje się tak najczęściej w przypadku przyznana się podejrzanego do zarzucanych mu czynów oraz ujawnienia organom ścigania istotnych okoliczności, związanych z ich popełnieniem.

Podstawa prawna działalności prokuratury

Prokuratorzy pracują w urzędach państwowych zwanych prokuraturami. Obecnie działalność prokuratury reguluje ustawa z dnia 28 stycznia 2016 roku Prawo o prokuraturze. W w/w akcie prawnym zawarto przepisy stanowiące o hierarchicznej strukturze prokuratury, nazewnictwie poszczególnych jednostek organizacyjnych, a także zadaniach, które pełni prokuratura. Ustawa zawiera także wymagania stawiane poszczególnym kandydatom na stanowiska prokuratora.

Struktura organizacyjna prokuratury

Prokuraturę tworzą:

  • Prokurator Generalny, który obecnie sprawuje również funkcję Ministra Sprawiedliwości, a urząd ten piastuje obecnie Zbigniew Ziobro
  • Prokurator Krajowy oraz zastępcy Prokuratora Generalnego
  • prokuratorzy powszechnych jednostek prokuratury – od szczebla najniższego należą do nich: prokuratorzy prokuratury rejonowej, prokuratorzy prokuratury okręgowej i prokuratorzy prokuratury regionalnej
  • prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Jednostki organizacyjne prokuratury odpowiadają wymienionym powyżej stanowiskom prokuratorskim. W każdym takim urzędzie podobnie jak i w innych wyodrębniane są także komórki organizacyjne, departamenty oraz biura.

Jak zostać prokuratorem?

Wymagania stawiane przyszłym kandydatom na stanowisko prokuratora są dość wysokie, a procedura zdobycia uprawnień długotrwała i żmudna. Zgodnie z art. 75 ustawy prokuratorem może zostać osoba, która:

  • posiada wyłącznie obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, a także nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego
  •  jest nieskazitelnego charakteru
  •  ukończyła wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Polsce
  •  jest zdolna, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora
  • ukończyła 26 lat
  •  złożyła egzamin prokuratorski lub sędziowski
  •  była zatrudniona na stanowisku asesora prokuratorskiego, lub sądowego co najmniej rok albo odbyła w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych
  •  nie pełniła służby zawodowej, nie pracowała lub nie była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, wymienionych w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, ani też nie była sędzią, który orzekając, uchybił godności urzędu, sprzeniewierzając się niezawisłości sędziowskiej, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem

Jak wyraźnie wynika z powyższego, nie jest łatwo zostać prokuratorem, gdyż zarówno aplikacja prokuratorska, jak i egzamin zawodowy są niezwykle trudnym krokiem do przejścia. Jednakże jeśli ktoś ma dużo cierpliwości do nauki i chce działać w organach ścigania, jest to z pewnością zawód dla niego.

Ile zarabia prokurator?

Z uwagi na charakter pracy i odpowiedzialność w związku z podejmowanymi czynnościami często zastanawiamy się, ile zarabia prokurator? Otóż wynagrodzenie prokuratora nie jest możliwe do precyzyjnego oszacowania w sposób domyślny, gdyż jest zależne od wielu czynników. Biorąc za przykład najniższy szczebel, a więc prokuratora prokuratury rejonowej należy wskazać, że jego wynagrodzenie będzie oscylowało w granicach 7500-8000 zł brutto miesięcznie.
W każdej jednostce prokuratury występuje jej szef – prokurator rejonowy. Podobnie, jak w przypadku podległych mu prokuratorów ciężko wyliczyć ile zarabia prokurator rejonowy? Oprócz wynagrodzenia podstawowego otrzymuje on dodatek z tytułu pełnionej funkcji przemnażany na zasadach określonych w specjalnym rozporządzeniu. Trudności w precyzyjnym wyliczeniu wynagrodzenia prokuratora wynikają z faktu zmiennej jego podstawy, którą jest tzw. przeciętne wynagrodzenie za drugi kwartał roku poprzedniego ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Wynagrodzenie powyższe niemalże co roku ulega zmianom, dlatego odpowiedzi na pytanie ile zarabia prokurator, nie można udzielić jednoznacznie. Warto także podkreślić, że prokuratorowi przysługuje szereg dodatków takich jak: nagrody jubileuszowe czy gratyfikacje, które automatycznie po wliczeniu do kwoty wynagrodzenia zasadniczego podnoszą jego wysokość. Tak więc to ile zarabia prokurator, jest zależne od wielu czynników. Czy jednak jego wynagrodzenie jest adekwatne do odpowiedzialności, jaka na nim spoczywa? Na tę kwestię każdy musi wyrobić sobie indywidualną opinię.