Nadzór kuratora sądowego jako forma zabezpieczenia rodziny.
Rodzina, jako podstawowa komórka społeczna jest zawsze pod ochroną prawną. Stanowią o tym regulacje polskie, europejskie oraz międzynarodowe. Nasz ustawodawca przewidział szereg instrumentów prawnych, których uruchomienie następuje w przypadkach zagrożenia dobra rodziny oraz poszczególnych jej członków. Najsilniejszą opiekę roztacza się rzecz jasna nad małoletnimi. Nie wyklucza to jednak wkraczania organów państwowych w całokształt funkcjonowania rodziny jako wspólnoty domowej. Powyższe należy do kompetencji kuratorów sądowych, zwanych potocznie rodzinnymi. Poznaj kilka podstawowych informacji o kuratorach sądowych. Dowiedz się, kim jest kurator sądowy? Jak zostać kuratorem sądowym oraz są zadania kuratora sądowego?
- Kurator sądowy – status prawny
- Kim jest kurator sądowy?
- Jak zostać kuratorem sądowym?
- Zadania kuratora sądowego
Kurator sądowy – status prawny
Szczegółowe uregulowania statusu prawnego kuratorów sądowych zawiera ustawa o kuratorach sądowych z dnia 27 lipca 2001 roku oraz kilka innych rozporządzeń wykonawczych, które szczegółowo opisują ich pracę w odniesieniu do konkretnych zagadnień prawnych. Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 w/w ustawy kuratorzy sądowi dzielą się na:
- sądowych kuratorów zawodowych
- sądowych kuratorów społecznych
Natomiast art. 2 ust. 2 ustawy stanowi, iż kuratorzy w sprawach karnych są kuratorami dla dorosłych, a kuratorzy w sprawach rodzinnych i nieletnich są kuratorami rodzinnymi. Jednakże zawsze podstawowy status to kurator sądowy.
Kim jest kurator sądowy?
Kurator sądowy niekoniecznie musi być osobą ściśle związaną z działalnością prawniczą. Owszem w zdecydowanej większości przypadków tzw. kuratorem dla osób nieznanych z miejsca pobytu wyznaczani są adwokaci lub radcowie prawni. Jednakże w przeważającej mierze kuratorzy sądowi legitymują się wiedzą i umiejętnościami z zakresu psychologii i resocjalizacji. Większość bowiem czynności kuratorów dotyczy działań, do których wskazany jest wysoki poziom empatii i zrozumienia.
Jak zostać kuratorem sądowym?
Kuratorzy zawodowi, podobnie jak radcowie prawni i adwokaci zrzeszani są w ramach samorządu. Kandydaci natomiast muszą przejść szkolenie teoretyczne i praktyczne w ramach aplikacji, a następnie złożyć egzamin. Kurator zawodowy jest mianowany przez właściwego prezesa sądu okręgowego. W związku z art. 35 ustawy kurator sądowy wykonują swoje obowiązki w ramach kuratorskiej służby sądowej, tworzonej na obszarze właściwości sądu okręgowego. Nadzór nad działalnością kuratorów tworzących służbę sprawuje kurator okręgowy, powoływany na 6-letnią kadencję przez prezesa sądu okręgowego.
Kuratorzy zawodowi w ramach samorządu tworzą także swoje organy, jak również podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Natomiast kuratorzy społeczni muszą spełnić znacznie mniejsze wymagania, aniżeli kuratorzy zawodowi. Ustawodawca wymaga bowiem, aby kandydat na kuratora społecznego:
- posiadał obywatelstwo polskie i korzystał z pełni praw cywilnych i obywatelskich
- był nieskazitelnego charakteru
- był zdolny ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego
- posiadał co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe i doświadczenie w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, opiekuńczej lub wychowawczej
- złożył informację z Krajowego Rejestru Karnego, która jego dotyczy
Kuratorzy społeczni działają w ramach zespołów kuratorskich, któremu przewodzi kierownik zespołu. Kuratorów społecznych powołuje i odwołuje prezes sądu rejonowego na wniosek kierownika zespołu. Tak więc, w zależności od kompetencji i ścieżki zawodowej kuratorzy sądowi mogą stać się zawodowymi lub społecznymi, a w odniesieniu do wykonywania konkretnego orzeczenia sądu kuratorami dla dorosłych lub kuratorami rodzinnymi.
Zadania kuratora sądowego
Zadania kuratora sądowego dla dorosłych oraz kuratora rodzinnego mają niebagatelne znaczenia dla procesów rodzinnych oraz karnych. Szerokie kompetencje kuratorów sięgają nie tyle do samych spraw sądowych, ale mogą także bezpośrednio wpływać na ich wynik. Niekiedy kompetencje kuratora są zbieżne z działaniami obrońców, a więc adwokatów i radców prawnych! Tak więc rola kuratora sądowego nigdy nie może zostać bagatelizowana.
Wyodrębniając już konkretnie kuratorów na tych, którzy zajmują się dorosłymi i kuratorów rodzinnych należy wskazać, iż ustawa jedynie marginalnie w art. 1 sygnalizuje, że kuratorzy sądowi zgodnie z orzeczeniami sądowymi wykonują zadania o charakterze:
- wychowawczo-resocjalizacyjnym
- diagnostycznym
- profilaktycznym
- kontrolnym
Do zadań kuratorów dla dorosłych należy przede wszystkim nadzorowanie postępów skazanych w procesie resocjalizacji, jak również czynne uczestnictwo w odbywaniu kar i środków karnych o charakterze nieizolacyjnym. Kuratorzy sądowi są także uprawnieni do przeprowadzania tzw. wywiadów środowiskowych, stanowiących dowód w sprawie.
W przypadku kuratorów rodzinnych należy wskazać, iż stanowią oni niejako „asystentów” rodziny. Działając na podstawie orzeczeń sądowych, nie tylko przeprowadzają wywiady, które najczęściej dotyczą małoletnich, ale także sytuacji w poszczególnych rodzinach. Kuratorzy sądowi dla nieletnich wykonują również inne zadania zlecone, takie jak kontrola warunków bytowych małoletnich czy też nadzór nad prawidłowością funkcjonowania rodziny.
Precyzyjne uprawnienia kuratorów dla dorosłych i kuratorów rodzinnych zostały zawarte w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 roku w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych.
