Prawa autorskie, czyli czego nie wiemy, a naruszamy
Samo pojęcie „prawa”, nie ma legalnej definicji. Należy jednak przyjąć, iż jest to zbiór norm i zasad niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie. Prawo jest pojęciem niezwykle ogólnym, dlatego też dzieli się na tzw. gałęzie prawa, jak prawo: cywilne, karne, gospodarcze, czy też pracy i ubezpieczeń społecznych. Jednakże nawet mimo wyżej wymienionego podziału istnieją jeszcze inne bardziej szczegółowe działy prawa. Jedną z części prawa cywilnego jest prawo autorskie.
- Prawo autorskie – definicja
- Podstawy prawne prawa autorskiego – ustawa o prawie autorskim
- Podział praw autorskich
- Prawa autorskie. Wyjątki w możliwości legalnego korzystania z utworu bez zgody twórcy
- Kary przewidziane za naruszenia praw autorskich
Prawo autorskie – definicja
Ustawodawca nie przewidział w ustawowych regulacjach definicji prawa autorskiego. W praktyce jednak za prawa autorskie uważa się wszystkie działania o charakterze twórczym, mające wpływ na życie codzienne w określonym aspekcie, stworzone przez określoną osobę przy ponadprzeciętnym nakładzie sił. Prawo autorskie jest jedną z dziedzin szeroko rozumianego prawa cywilnego, niekiedy wkraczając również w materię prawa gospodarczego.
Podstawy prawne prawa autorskiego – ustawa o prawie autorskim
Prawa autorskie uregulowane zostały w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 roku. Ten akt prawny zawiera normy związane z zasadami tworzenia, wykorzystania, zakupu i współkorzystania z utworu. Ustawa o prawie autorskim zawiera także legalną definicję utworu, wskazując w art. 1 ust.1, iż: „przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Na pierwszy rzut oka utwór kojarzy się z piosenkami. Otóż praktyka prawna zgodnie z ustawą o prawie autorskim wyróżnia również inne utwory jak literackie, plastyczne, fotograficzne, symbole, czy nawet architektoniczne. Mimo iż nie zwracamy na to uwagi na co dzień i traktujemy to z obojętnością to nawet projekty budowlane, tworzone przez architektów są utworami.
Podział praw autorskich – Rodzaje praw autorskich
Prawa autorskie zgodnie z ustawą dzielą się na autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe. Autorskie prawa osobiste związane są bezpośrednio z osobą twórcy i nie podlegają zrzeczeniu się oraz nie jest możliwe ich wyzbycie się. Jako przykład może posłużyć oznaczenie utworu swoim pseudonimem lub nazwiskiem. Natomiast autorskie prawa majątkowe związane są ze zmaterializowaną sferą wytwarzania i korzystania z utworu. Dotyczą one możliwości uzyskiwania funduszu z utworów, jak również udzielania zgody na odpłatne korzystanie z cudzego utworu, jego sprzedaż czy zwielokrotnianie. Należy pamiętać, iż korzystanie z jakiegokolwiek utworu bez zgody twórcy jest co do zasady zabronione. Skala jednakże zjawiska tzw. piractwa autorskiego jest tak wysoka, iż sami autorzy nie nadążają za ściganiem sprawców, którzy tak naprawdę czerpią korzyści z ich pracy.
Prawa autorskie. Wyjątki w możliwości legalnego korzystania z utworu bez zgody twórcy
Ustawa o prawie autorskim wprowadziła do obrotu prawnego pojęcie tzw. dozwolonego użytku. Jest to instytucja umożliwiająca zupełnie legalne korzystanie z cudzego utworu bez konieczności uzyskania zgody twórcy oraz zapłaty wynagrodzenia. Dozwolony użytek nie podlega jednak zupełnej dowolności i jest obwarowany szeregiem zasad. Na podstawie powyższego utworów można używać wyłącznie do celów własnych lub bardzo wąskiej grupy osób. Przykładami mogą być opracowania akademickie przedstawiane podczas zajęć dydaktycznych w szkole lub uczelni. W żadnym jednak wypadku nie wolno publikować cudzych utworów bez zgody twórcy masowym odbiorcom, a już tym bardziej oznaczania ich swoim nazwiskiem. To nic innego, jak naruszenie praw autorskich, za które może nas spotkać z surowa kara.
Kary przewidziane za naruszenia praw autorskich
Ustawa o prawie autorskim zawiera regulacje związane z odpowiedzialnością karną za naruszanie praw autorskich. Zachowanie opisane powyżej, tj. przywłaszczenie jest zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności. Za rozpowszechnianie utworu bez zgody twórcy może nam grozić do 2 lat pozbawienia wolności, a za rozpowszechnianie utworu przerobionego bez zgody twórcy do 3 lat pozbawienia wolności. Tak więc należy pamiętać, iż naruszenia pracy twórców wiążą się z surowymi karami. Ocenić jednak trzeba to pozytywnie, gdyż praca autora jest jego źródłem zarobkowania, które traci przez działania nielegalne.
